ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ

Tuvalet alışkanlığı kazanma, çocuğun gelişiminde önemli bir köşe taşıdır ve çocuğun kendi kendine yeter hale geldiğinin ilk göstergelerinden biridir. Bu dönem hem anne-baba hem de çocuklar için zor bir dönemdir.. Tuvalet eğitimine çocuğun ve anne-babanın hazır olduğu bir dönemde başlanması çok önemlidir. 

Çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır mı?

Çocuğunuzun fiziksel ve ruhsal olarak tuvalet eğitimine hazır olması, tuvalet alışkanlığının kazanılmasında hareket noktasıdır. Tuvalet eğitimi için uygun zaman çocuktan çocuğa farklıdır. Ancak 2 yaşından önce (24.üncü ay) başlanması önerilmez. Mesane ve sfinkter kasların kontrolü 24.üncü ayda kazanılmaktadır.

Ayrıca çocuk 24 ay dolaylarında benliğinin farkındadır ve davranışlarıyla çevresini etkilediğinin bilincindedir. Bu yüzden 24 aydan önce başlayan çabalar siz ve çocuğunuza başarısızlık duygusunu yaşatabilir. Bazı çocuklar 30.ay ve sonrasında bile tam olarak hazır olmayabilirler. Bununla birlikte takvimden ziyade bebeğinizin “BEN ÖĞRENMEYE HAZIRIM” işaretleri önemlidir

Eğer çocuğunuz;

• Basit emirlerinizi yerine getirebiliyorsa ve sizi taklit edebiliyorsa,
• HAYIR demeye başlamışsa,
• Tuvaleti veya oturağı kullanmaya meraklıysa,
• Elbiselerini çıkarmaya yardım edebiliyorsa,
• Tuvaleti geldiğinde bunu size işaret ve mimikleriyle anlatabiliyorsa,
• Islak veya kirli bezlerinden rahatsız olup altının değiştirilmesini istiyorsa,
• Bağırsak hareketleri düzenli ve tahmin edilebilir haldeyse,
• En az 2 saat kuru kalabiliyorsa,
• Sabahları kuru kalkıyorsa

tuvalet eğitimine hazır demektir.

Çocuk hasta ise, kabızlık problemi varsa, yaşamında önemli bir değişiklik varsa (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm vb.) tuvalet eğitimine başlamak için uygun zaman beklenmelidir. 

Peki ya siz hazır mısınız? Sizin çok meşgul olmadığınız bir zamanı seçmelisiniz (diğer kardeş için önemli bir dönem, yeni kardeş geliyor olması, taşınma, iş yoğunluğu vb gibi durumlardan uzak olmalısınız). Kendinizi gergin, sinirli hissediyorsanız, yeterli zaman ayıramayacağını düşünüyorsanız bir süre daha beklemelisiniz. Tuvalet eğitiminin çocuğun rahatça çıplak dolaşabileceği, altının rahat açık bırakılabileceği yaz aylarında yapmanız sizin işinizi kolaylaştırır, fakat yinede kış aylarında dahi bu alışkanlığı kazandırabilirsiniz.

Başlamadan önce bilmeniz gereken 12 şey:

1. Tuvalet eğitimi eğitici (anne-baba, bakıcı) ve eğitilen (çocuk) arasındaki bir ortaklıktır, herkese belli görevler düşer. Çocuğunuzu tuvalete götürebilirsiniz, ancak onun gitmesini sağlayamazsınız.
2. Çocuğunuz kuru kalmaya dirençli olsa bile siz başarısız bir anne-baba değilsiniz. Beslenme ve uykuda olduğu gibi çocuğu kuru kalmaya zorlayamazsınız, ancak çocuğun kendini eğitmesi için uygun ortamı hazırlayabilirsiniz.
3. Ana nokta çocuğunuzun sağlıklı bir tuvalet eğitim tutumu kazanmasına yardım etmektir. Tuvalet eğitimine yaklaşım korkulan bir görev değil heyecan verici bir etkileşim şeklinde olmalıdır. Çocuğun bakış açısından tuvaletin kullanılmaya başlanması, büyüme ve bebeklikten çocukluğa geçişe bir kabul törenidir.
4. Tuvalet eğitimi karmaşık bir beceri işidir. Çocuğunuzu lazımlığa oturtmadan önce tuvalet becerisi gerekli olan bazı yetenekleri kazanmış olmalıdır. İlk önce çocuğunuzun bağırsak ve mesanede oluşan basınç hissinin farkına varmasıdır. Daha sonra bu his ile vücudunda olanlar arasında ilişki kurabilmelidir. En sonunda bu dürtülere lazımlığa giderek cevap vermeyi öğrenmelidir. Bunu öğrenirken çişini yapmadan önce pantolonunu çıkarmayı, klozete rahatça oturabilmeyi ve tüm bunlar olurken işeme veya dışkılama dürtüsünü nasıl baskılayacağını da öğrenmesi gerekir. Birçok çocuk 3 yaşına kadar bu becerileri tam sağlayamaz
5. Çocuk mesane ve bağırsağın sfinkter kaslarını uygun zamanda açıp kapamayı kontrol edebilmelidir. Bağırsak eğitimi mesane eğitiminden önce olur. Çünkü bağırrsağın sfinkter kasları mesane sfinkter kasları  kadar sabırsız değildir. Çocuk dışkılama dürtüsü hissettiğinde bezine kakasını yapma cevabı vermeden önce daha fazla zamanı vardır. Ancak mesane dolu olduğu zaman işeme dürtüsü ani ve güçlü olup; kontrolu zordur.
6. Barsak ve mesane kontrolü sağlanmasında normal düzeni şöyledir: (1) gece barsak kontrolü, (2) gündüz barsak kontrolü, (3) gündüz mesane kontrolü, (4) gece mesane kontrolü.
7. Kızların erkeklerden daha erken tuvalet eğitimini kazandığı bilinir. Bu durum kızların daha sosyal olması ve diğer becerileri de erken kazanması ile ilgilidir. Erkek bebeklerin çişini ve kakasını iki ayrı pozisyonda yapması gereği nedeniyle de eğitimi daha geç olmaktadır. Dolayısıyla başlangıçta erkek bebeğe çişini oturarak yapmasının öğretilmesi bu sorunu önleyebilir.
8. Tuvalet eğitimini erken sağlamak için baskı yapılmamalıdır. Erken tuvalet eğitimini iyi annelikle özdeşleştirmeyiniz.
9. Ancak bu demek değildir ki bebeğinizi kendi lazımlığını isteyene kadar tamamen serbest bırakmalısınız. Eğitimin bir kısmı anne-babaya bağlı iken bir kısmı da çocuğun öğrenme isteğine bağlıdır. Çocuklar bedenlerini kontrol etmek için anne-babalarının rehberliğine ihtiyaç duyarlar.
10. Anne ve bebeğin mizacı da eğitime hazır olmada önemlidir. Dikkatli ve hassas bir bebek özellikle annesi de benzer yapıda ise daha çabuk öğrenirken, kaygısız bir bebek üç yaşına geldiği halde hala bezli kalabilir. Böyle durumlarda tuvalet eğitimi bazı sorunlara yol açabilir.
11. Kendinize ve bebeğinize baskı yapılmasına izin vermeyiniz. Çevrenin baskısına teslim olmayınız. Bebeğinizin ne zaman hazır olduğunu siz bilirsiniz.
12. Çocuklar tuvaleti kullanmayı da yürüme veya konuşmada olduğu uygun sinir ve kasların koordinasyonunun yeterince olgunlaşmasını takiben bakıcılarını taklit ederek öğrenirler. Dolayısıyla eğitim evden eve, çocuktan çocuğa değişir.

Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırılırken anne-babaya düşenler; 

• Tuvalet alışkanlığı kazandırılmaya başlamadan önce, anne-babanın bir planı olmalıdır. Eğitime ne zaman, nasıl başlanacağı, ne gibi malzemelerin gerekli olduğu vb. konular önceden belirlemelidir, 
• Tuvalet alışkanlığı kazandırmak ilgi ve zaman gerektirdiği için, anne ve babanın sabırlı olmaları çok önemlidir, 
• Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır. Kaslarını kullanmayı öğrenirken kaçırmalar olağandır ve biraz zaman alabilir, 
• Tuvalet eğitiminin her aşamasında çocukla konuşularak, çocuğu cesaretlendirmek gerekir, 
• Tuvalet eğitiminin her olumlu aşamasında çocuk övülmeli ve takdir edilmelidir,
• Tuvalet eğitiminde geri dönüşler olabilir. Anne-baba başarısız tuvalet eğitimini otoritelerine direkt bir saldırı olarak yorumlamamalı,  başarısızlık hissine kapılıp, panik olmamalıdırlar. Geri dönüşlerde eğitime bir süre ara verilmelidir.
• Çocuk tuvaletini yaptığında kakasından ve çişinden nefret etmesine neden olabilecek (ay ne pis, koktu vb.) sözler söylenmemelidir, 
• Çocuğun tuvalet eğitimindeki başarısı veya başarısızlığı, hiçbir zaman çocuğun zekasıyla eşdeğer tutulmamalıdır. 

Lazımlık seçimi: Lazımlık mı yoksa erişkin tuvaleti mi kullanılmalı? Çocuklar daha çok lazımlığı tercih eder. Bu durum çocuğun sifon çekildiğinde çıkan akım sesinden korkusunu ortadan kaldırır. Birçok çocuk kakasını erişkin tuvaletine yapmaktan korkar, bu şekilde içinden bazı parçaların tuvalete kaçacağından korkarlar. Ayrıca lazımlık bebeklerin emniyeti için daha iyidir ve farklı yerlere taşınabilir. Lazımlığa oturan çocuk ayaklarını düz olarak yere yerleştirebilmelidir. Erişkin tuvaletinde bacaklar havada asılı kalacaktır.

Çocuğunuzu lazımlık almaya giderken beraberinizde götürüp çocuğun kendi lazımlığını seçmesine izin verebilirsiniz. Lazımlık seçerken çocuğun rahat edebileceği bir lazımlık seçmelisiniz, onun için çocuğu oturtarak denemelisiniz. Lazımlık kolay temizlenebilir olmalıdır. Toplama kabı üstten çıkarılanların temizliği daha kolaydır. Çocuğun parmaklarına, poposuna zarar verecek keskin kenarlar içermemelidir. Çocuk kıpırdayınca kolayca kaymamalıdır. Dolayısıyla tabanı kauçuk kaplama olmalıdır.

Tuvalet eğitimi süreci; 

• Başlangıçta çocuğun anne-baba ile birlikte tuvalette bulunmasına, sifonu çekerek, oynamasına izin verilmelidir, 
• Oyun oynadığı alana oturak konularak incelemesine ve oturağın kendine ait olduğunu anlamasına yardım edilmelidir, 
• Çocuğun günde bir kez giyinik olarak oturağa oturması sağlanmalıdır, 
• Daha sonra çocuğun giysilerini çıkartarak oturağa oturması sağlanmalıdır. Bu aşamalarda korkuları varsa, oturağa oturmak istemiyorsa, kesinlikle zorlanmamalı, hazır olduğu zaman oturması beklenmelidir, 
• Bu dönemde çocuğa bol, kolay çıkartılabilen giysiler giydirilmelidir, 
• Çocuğa kakasının veya çişinin nereye gideceği anlatılmalıdır. Bezine kaka yaptığı zaman oturağa oturtularak bezi çocuğun gözü önünde oturağa boşaltılmalıdır. Bu durum çocuğun oturma ve kaka yapma arasındaki ilişkiyi anlamasına yardım eder. Oturağı tuvalete döktükten sonra sifon çocuğa çektirilip "Güle güle" gibi kelimelerle kakasının gidişini görmesi sağlanmalıdır. Korkuyorsa kesinlikle zorlanmamalıdır, 
• Çocuk oturaktayken anne-baba çocuğu yalnız bırakmamalıdır. Çocuğun hoşuna giden masallar anlatılıp, kitap okunarak çocuğun kaygıları azaltılmaya çalışılmalıdır,
• Çocuk gündüz düzenli olarak kuru kalıyorsa, evin içinde bezsiz alt çamaşırlarıyla dolaşmasına izin verilmelidir, 
• Çocuk, çişi geldiğinde oturağı kullanması konusunda cesaretlendirilmelidir, 
• Çocuk, düzenli olarak yatağa girmeden önce tuvalete götürülmeli ve oturak yatağın yanına-yakınına konularak, çocuğun oturağa kolay ulaşması sağlanmalıdır. 

Gece kuruluğu nadiren gündüz kuruluğu ile aynı anda başlayabilse de, çoğunlukla gerçekleşmesi aylar, yıllar alabilir. Tuvalet eğitiminin tamamlanması çocuktan çocuğa değişmekle birlikte çocuğun 4 yaşında gündüz, 5 yaşında gece kuru kalması beklenir. Bu süreler aşılmışsa mutlaka bir hekime başvurmalısınız. 

DİKKAT!

• Çocuğunuzu ASLA zorlamayın. Sadece teklif edin.
• Çocuğunuz TUVALET EĞİTİMİNE hazır olmalıdır, yani istemelidir!
• Çocuğunuzun tuvalet eğitimini tamamladığı yaş, onun zeka veya sosyal gelişimi ile ilgili değildir.
• Çocuğu ödüllendirin, hatta tuvaletini söylerse övgülü sözlerle başkasına anlatın ve bunu çocuğunuzun duymasını sağlayın.
• Çocuk tuvalet alışkanlığını sizi mutlu etmek için değil kendi için kazandığının idrakine varmalıdır, yoksa sizi cezalandırmak ya da dikkatinizi çekmek için altını ıslatabilir.
• Bezi bir kez çıkardığınızda bir daha asla geri bağlamayın. UNUTMAYIN çocuğunuz ömür boyu bezli kalmayacaktır, mutlak tuvalet terbiyesi kazanacaktır.
• SABIRLI OLUN.